نگاهی به نمایش "سلطان و گاگول" کار مشترک ایران و آلمان

داستان پردازی ساده به شیوه تئاتر تجربی
نگاهی به نمایش "سلطان و گاگول" کار مشترک ایران و آلمان

شهرام کرمی

 نمایش "سلطان و گاگول" کار مشترک ایران و آلمان به کارگردانی "پیر دمینگر" با حضور هنرمندان دو کشور پس از چند اجرا در کشور آلمان در تالار هنر نیز روی صحنه رفت.
تجربه مشترک گروه‌های هنری کشورهای مختلف و استفاده از زبان و فرهنگ و شیوه‌های نمایشی سایر ملل یک روند متداول در عرصه فعالیت‌های نمایشی است. بسیاری از کمپانی‌ها و یا گروه‌های نمایشی در اروپا و آمریکا بر مبنای فعالیت بین‌المللی در تئاتر فعالیت دارند. سابقه حضور هنرمندان تئاتر کشورهای دیگر در ایران و تجربه‌های مشترک  به پیش از انقلاب بر می‌گردد. در تئاتر کودک و نوجوان حضور چند هنرمند از کشور های دیگر چون "دان لافون" و "اسکار باتک" علاوه بر برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف، منجر به اجرای نمایش‌های متعدد با حمایت و سرپرستی این هنرمندان شد.
در سال های اخیر که حضور بین المللی هنرمندان ایرانی در رشته تئاتر رشد چشمگیری داشته چند نمایش مشترک اجرا رفته که به تئاتر ما کمک شایانی در بهره‌برداری از تجربه‌های مشترک و معرفی هنرمندان و نمایش ایرانی خواهد کرد. اجرای نمایش "سلطان و گاگول" به جهت حضور هنرمندان ایرانی و آلمانی در تولید یک نمایش مشترک، تجربه تازه‌ای در تئاتر کودک و نوجوان محسوب می‌شود. این اثر که براساس یک قصه قدیمی آلمانی نوشته "کلودیا شرایبر" شکل گرفته داستان یک سلطان تنبل است که صد زن دارد و همه کارهای او را زنان مختلف برای او انجام می‌دهند. سلطان حتی به سختی از تخت شاهی خود بالا و پائین می‌رود. حضور شخصیتی به نام گاگول که یک مرد رهگذر است و تقابل او با سلطان منجر به ایجاد یک وضعیت متفاوت برای سلطان می‌شود.
نمایش با  قصه‌گویی زن راوی که نقش زن‌های مختلف گاگول را بازی می‌کند، شروع می‌شود. تقابل "سلطان و گاگول" که برای اولین بار همدیگر را می‌بینند وقایع نمایش را شکل داده است. سلطان که از وضعیت خود ناراضی شده تصمیم می‌گیرد در زندگی خود تغییری ایجاد کند. او بعد از اینکه در مورد رفتارش مورد اعتراض زن راوی قرار می‌گیرد اعلام می‌کند که اولین کسی که در خیابان دیده شود را به حضور می‌پذیرد. شخصیتی به نام گاگول که به ظاهر مردی دوره گرد است که بساط زندگی خود شامل کوله و زیرانداز و یک رادیو را به دوش می‌کشد، ناگهان به صحنه پرت می‌شود. از همان آغاز  برای ما معلوم می‌شود که او کسی است که برای تغییر رفتار سلطان آمده است. 
تقابل فکر و عمل سلطان و گاگول که هر کدام تفکر متفاوتی از زندگی دارند منجر به درک جدیدی از زندگی برای سلطان می‌شود. نمایش با ورود زن که نقش آن را آنالی شکوری بازی می‌کند از همان آغاز شیوه قصه‌گویی و روایت را پیش می‌گیرد. حضور بازیگران آلمانی در صـحنه که دیالوگ‌های کلیدی و اصلی نمایش را با لهجه شیرین فارسی صحبت می‌کنند باعث می‌شود فراموش کنیم که به دیدن یک نمایش با بازی هنرمندان ایران و آلمان نشسته‌ایم و این یکی از نکات مثبت نمایش محسوب می‌شود که گروه نمایش به خوبی از عهده آن بر آمده‌اند. نمایش به شیوه روایی با نگاهی تحلیلی به وقایع و شخصیت‌ها پیش می‌رود.
"سلطان و گاگول" اثری بدون پیچیدگی است که با ساختار و زبانی ساده و کودکانه می‌خواهد مفهومی انسانی را که مختص همه فرهنگ‌ها است به مخاطب انتقال دهد. دیدگاه اصلی اثر توجه به مفاهیم انسانی چون دوستی و مهربانی و کمک به دیگران است. موضوعات ساده که برای مخاطب کودک و نوجوان جنبه انسانی و قابل درک دارد. عناصر و عوامل نمایش با ظرافت در کنار هم قرار گرفته‌اند.  تقابل دو شخصیت سلطان و گاگول که دو زبان متفاوت دارند مانع دوستی آنها نمی‌شود. آدم‌ها می‌توانند با نگرش و بینش خاص خود تجربه‌های جدیدی را به یکدیگر انتقال دهند. دوستی سلطان و گاگول باعث می‌شود آنها به درک تازه‌ای از زندگی برسند. سلطان که صد زن دارد نماد تنبلی و ناآگاهی درباره زندگی و دیگران است. اما وقتی که با اولین فرد در خیابان آشنا می‌شود دنیای جدیدی را کشف می‌کند. گاگول نماد یک انسان آزاد است که به هیچ جا و مکانی تعلق ندارد. او روشنگر واقعیت زندگی است که سلطان هیچ وقت آن را درک نکرده است. انتخاب اسم گاگول برای این شخصیت به هیچ عنوان مناسب نیست. شاید از جهت واژه و لحن این اسم برای بازیگر آلمانی قابل هضم بوده باشد ولی معنای لغوی این عنوان در زبان فارسی در تضاد با حقیقت این شخصیت است. اسامی شخصیت‌ها باید بار مفهومی اثر را به همراه داشته باشند، بخصوص در کار کودک و نوجوان که مخاطبان از اسامی و صفات شخصیت به درک آنها می‌رسد.....